{"id":27935,"date":"2016-01-07T15:36:06","date_gmt":"2016-01-07T15:36:06","guid":{"rendered":"https:\/\/www.firdevstalkturkey.com\/uncategorized-tr\/where-will-turkey-stand-in-the-saudi-iranian-power-game-2\/"},"modified":"2016-01-07T15:37:42","modified_gmt":"2016-01-07T15:37:42","slug":"where-will-turkey-stand-in-the-saudi-iranian-power-game","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/www.firdevstalkturkey.com\/tr\/where-will-turkey-stand-in-the-saudi-iranian-power-game\/","title":{"rendered":"Suudi-\u0130ran iktidar oyunlar\u0131nda T\u00fcrkiye nerede?"},"content":{"rendered":"

B\u00f6lgesel \u00e7\u0131karlar\u0131 i\u00e7in Suriye ve Yemen\u2019de y\u00fcr\u00fctt\u00fckleri vekalet sava\u015flar\u0131yla yetinmeyen \u0130ran ve Suudi Arabistan, \u00a0zaten patlamaya haz\u0131r bekleyen Orta Do\u011fu\u2019da \u015fimdi de pervas\u0131z gerilim politikalar\u0131yla \u00a0daha b\u00fcy\u00fck bir kaosa zemin haz\u0131rl\u0131yor.<\/p>\n

Kendilerini S\u00fcnni ve \u015eii \u0130slam\u0131n \u00f6nderleri olarak g\u00f6ren bu iki \u00fclke, y\u0131llard\u0131r kendilerine \u00f6zg\u00fc \u00a0a\u015f\u0131r\u0131 din modellerinin ihrac\u0131yla u\u011fra\u015fmakta, b\u00f6lgede hakim g\u00fc\u00e7 olma hedeflerine ula\u015fmak i\u00e7in mezhepsel ayr\u0131l\u0131klar\u0131 k\u00f6r\u00fcklemekte.<\/p>\n

Her ikisi de otoriter ve bask\u0131c\u0131 rejimler. \u0130nsan haklar\u0131 ihlallerinde birbirleriyle yar\u0131\u015f\u0131yorlar. Uluslararas\u0131 anla\u015fmalarla garanti alt\u0131na al\u0131nan temel \u00f6zg\u00fcrl\u00fckleri koruma y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fcklerini yerine getirme gere\u011fi duymad\u0131klar\u0131 gibi, demokratik y\u00f6netim ve hukukun \u00fcst\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fc gibi ilkeleri de yok say\u0131yorlar.<\/p>\n

D\u00fcnyada en fazla \u00f6l\u00fcm cezas\u0131 uygulayan \u00fclkeler s\u0131ralamas\u0131nda en \u00fcstteler. Aralar\u0131ndaki fark, Suudilerin infazlar\u0131 kafa keserek, \u0130ranl\u0131lar\u0131n ise y\u00fcksek vin\u00e7lerden adam asarak ger\u00e7ekle\u015ftirmesi. \u00a0Birle\u015fmi\u015f Milletler <\/a>kaynaklar\u0131na g\u00f6re, \u0130ran, 2014 y\u0131l\u0131nda 753 \u00a0ki\u015fiyi idam etti. \u00a02015\u2019in ilk 9 ay\u0131nda en az 694 ki\u015fiyi asarak \u00a0adam ba\u015f\u0131na en fazla idam cezas\u0131 uygulayan \u00fclke \u00fcnvan\u0131n\u0131 kazand\u0131. Suudi Arabistan ise \u00c7in ve \u0130ran\u2019dan sonra en fazla idam cezas\u0131 infaz eden \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc \u00fclke konumunda.\u00a0 2015\u2019te en az 151 ki\u015fiye \u00f6l\u00fcm cezas\u0131 uygulad\u0131.<\/p>\n

Ne ilgin\u00e7tir ki, aralar\u0131ndaki son gerilimin k\u0131v\u0131lc\u0131m\u0131n\u0131 da, y\u0131l\u0131n ilk haftas\u0131nda 46 di\u011fer mahkuma ek olarak \u00f6nde gelen bir \u015eii din adam\u0131 Nimr el Nimr\u2019\u0131n Suudi Arabistan\u2019da idam edilmesi olu\u015fturdu.<\/p>\n

S\u00fcnni ve \u015eii \u0130slam aras\u0131nda y\u00fczy\u0131llard\u0131r s\u00fcregelen mezhep \u00e7at\u0131\u015fmas\u0131n\u0131n son a\u015famas\u0131 olarak g\u00f6r\u00fclse de asl\u0131nda tan\u0131k olunan, sald\u0131rganca bir iktidar m\u00fccadelesi.<\/p>\n

Belki eninde sonunda s\u0131cak bir \u00e7at\u0131\u015fma halinde hesapla\u015fmaya da d\u00f6n\u00fc\u015febilecek. Zaman zaman \u2018b\u0131rak\u0131n hesapla\u015fs\u0131nlar, \u00f6l\u00e7\u00fcs\u00fcz ve umars\u0131z politikalar\u0131n\u0131n bedelini, kar\u015f\u0131l\u0131kl\u0131 birbirlerini yokederek \u00f6desinler\u2019 diyesi geliyor insan\u0131n.<\/p>\n

Ama, olay bu kadar basit olsa ke\u015fke.<\/p>\n

\u0130ran ve Suudi Arabistan aras\u0131nda t\u0131rmanan gerginlik, her\u015feyden \u00f6nce, zaten mezhepsel \u00e7at\u0131\u015fmalar\u0131n yang\u0131n yerine d\u00f6nd\u00fcrd\u00fc\u011f\u00fc Orta Do\u011fu \u00fclkelerini incitecek.<\/p>\n

25 Ocak\u2019ta Cenevre\u2019de ba\u015flamas\u0131na karar verilen Birle\u015fmi\u015f Milletler \u00f6nc\u00fcl\u00fc\u011f\u00fcndeki Suriye bar\u0131\u015f g\u00f6r\u00fc\u015fmelerini tehlikeye atacak. Yemen\u2019i yak\u0131p y\u0131kan i\u00e7sava\u015f\u0131 sona erdirme \u00e7abalar\u0131n\u0131 raydan \u00e7\u0131karacak. Irak\u2019ta I\u015e\u0130D\u2019e kar\u015f\u0131 yeni yeni filizlenen S\u00fcnni-\u015eii i\u015fbirli\u011fini sekteye u\u011fratacak, \u00fclkede mezhep \u00e7at\u0131\u015fmalar\u0131n\u0131 alevlendirecek. L\u00fcbnan\u2019da siyasi b\u00f6l\u00fcnmeleri daha da derinle\u015ftirecek. \u00a0Ve ku\u015fkusuz, Suudi Arabistan ve \u0130ran\u2019da ya\u015fayan insan haklar\u0131 savunucular\u0131n\u0131n alt\u0131nda ezildikleri bask\u0131lar\u0131, iyice dayan\u0131lmaz hale getirecek.<\/p>\n

\u0130ran y\u00f6netimi, 2015 Temmuz\u2019unda Amerika Birle\u015fik Devletleri ile vard\u0131\u011f\u0131 n\u00fckleer program anla\u015fmas\u0131n\u0131 tehlikeye atmamak i\u00e7in daha ak\u0131lc\u0131 bir tutum benimseyebilir. Tahran, \u015fimdiden, gerilimi t\u0131rmand\u0131rmay\u0131 arzulamad\u0131\u011f\u0131n\u0131n i\u015faretlerini verdi. Ama \u0130ran\u2019da Cumhurba\u015fkan\u0131 Ruhani\u2019nin \u0131l\u0131ml\u0131 politikalar\u0131n\u0131 onaylamayan, n\u00fckleer anla\u015fmay\u0131 da sabote etmeye haz\u0131r bekleyen yeteri kadar kat\u0131 tutum yanl\u0131s\u0131 da var. \u00a0\u0130ran h\u00fck\u00fcmetinin ge\u00e7ti\u011fimiz g\u00fcnlerde Suudi diplomatik misyonlar\u0131na yap\u0131lan sald\u0131r\u0131lar\u0131 \u00f6nleyememi\u015f olmas\u0131, uluslararas\u0131 y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fcklerini yerine getirmemesinden mi yoksa rejimin g\u00fc\u00e7s\u00fczl\u00fc\u011f\u00fc ve \u00e7aresizli\u011finden mi kaynakland\u0131 sorusu hala yan\u0131t\u0131n\u0131 bekliyor.<\/p>\n

Suudi Arabistan\u2019a gelince, Kral Salman\u2019\u0131n tahta ge\u00e7mesiyle \u00fclkeye yeni bir mutlak monar\u015fi stili geldi. Londra\u2019da isminin gizli tutulmas\u0131n\u0131 isteyen bir Suudi akademisyen kayna\u011f\u0131ma g\u00f6re, Yemen\u2019deki sava\u015f, Suudilerin dini Arap milliyet\u00e7ili\u011fini canland\u0131rd\u0131.\u00a0 \u201cEskiden, dini milliyet\u00e7ilik, Arap yar\u0131madas\u0131n\u0131 kafirlerden ar\u0131nd\u0131rmay\u0131 hedeflerdi. \u015eimdi ise dini milliyet\u00e7ilik militarist bir boyut kazand\u0131. S\u00fcnnilerin \u00e7\u0131karlar\u0131n\u0131 \u0130ran ve di\u011fer g\u00fc\u00e7lere kar\u015f\u0131 savunmak amac\u0131yla ba\u015fka yerlerde de m\u00fcdahaleci bir politika izlenmesini \u00f6ng\u00f6r\u00fcyor\u201d.<\/p>\n

Suudi krall\u0131\u011f\u0131, daha sert ve at\u0131lgan olmakla birlikte, ayn\u0131 zamanda huzursuz ve g\u00fcvensiz. Petrol geliri ba\u011f\u0131ml\u0131s\u0131 ekonomilerini \u00e7e\u015fitlendirme \u00e7abalar\u0131, \u00fclkenin muhafazakar kesimlerinin tepkisine yol a\u00e7\u0131yor. I\u015e\u0130D\u2019in yaratt\u0131\u011f\u0131 tehdit, g\u00f6zard\u0131 edilmeyecek boyutlarda. \u0130ran\u2019\u0131n arka \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131 \u015eii az\u0131nl\u0131\u011f\u0131 da s\u00fcrekli olarak tehlike unsuru olarak g\u00f6r\u00fcyor. G\u00f6z g\u00f6re g\u00f6re g\u00fc\u00e7l\u00fc rakibi \u0130ran\u2019\u0131 tahrik etme ve d\u00fcnyan\u0131n tepkisini \u00e7ekme pahas\u0131na, \u00f6nde gelen bir \u015eii din adam\u0131n\u0131 idam etme karar\u0131 da bu asabi ve fevri tutumun \u00a0bir sonucu.<\/p>\n

T\u00fcrkiye\u2019nin bu nereye gidece\u011fi belirsiz \u00e7at\u0131\u015fman\u0131n d\u0131\u015f\u0131nda kalmas\u0131 laz\u0131m.<\/p>\n

Ankara\u2019n\u0131n ilk resmi a\u00e7\u0131klamas\u0131, \u00f6l\u00e7\u00fcl\u00fc ve ihtiyatl\u0131yd\u0131. Ba\u015fbakan yard\u0131mc\u0131s\u0131 ve h\u00fck\u00fcmet s\u00f6zc\u00fcs\u00fc Numan Kurtulmu\u015f, taraflar\u0131 sakinle\u015fmeye \u00e7a\u011f\u0131r\u0131rken, idamlar\u0131 da onaylamad\u0131klar\u0131n\u0131 ortaya koydu. Ancak bir ka\u00e7 g\u00fcn sonra Cumhurba\u015fkan\u0131 Recep Tayyip Erdo\u011fan\u2019\u0131n farkl\u0131 bir tutum benimsedi\u011fi g\u00f6r\u00fcld\u00fc. \u0130damlar\u0131 ele\u015ftirmedi\u011fi gibi, olay\u0131 Suudi Arabistan\u2019\u0131n bir i\u00e7 hukuk meselesinden \u00f6te g\u00f6rmedi\u011fini de \u0131srarla vurgulad\u0131.<\/p>\n

K\u0131sa s\u00fcre \u00f6nce Riyad\u2019\u0131 ziyaret edip, Kral Salman ile g\u00f6r\u00fc\u015fen, T\u00fcrkiye\u2019nin Suudi Arabistan ve Katar\u2019la bir S\u00fcnni ittifak i\u00e7inde yeralmas\u0131n\u0131 onaylayan Cumhurba\u015fkan\u0131 Erdo\u011fan\u2019\u0131n, Orta do\u011fu\u2019daki en \u00f6nde gelen m\u00fcttefikine kar\u015f\u0131 durmas\u0131n\u0131 beklemek zaten safl\u0131k olurdu.<\/p>\n

Ger\u00e7i T\u00fcrkiye\u2019de, bu belirsiz ve tehlikeli gerilimde taraf olman\u0131n tehlikelerine dikkat \u00e7eken yeterince sa\u011fduyulu ses var, gelgelelim Cumhurba\u015fkan\u0131 ve bakanlar\u0131n\u0131n T\u00fcrkiye\u2019nin g\u00fcc\u00fc ve etkisinin boyutlar\u0131na dair ger\u00e7ek\u00e7i olmayan iddia ve inan\u0131\u015flar\u0131n\u0131 g\u00f6zden ge\u00e7ireceklerine dair hen\u00fcz bir i\u015faret g\u00f6r\u00fcnm\u00fcyor.<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

B\u00f6lgesel \u00e7\u0131karlar\u0131 i\u00e7in Suriye ve Yemen\u2019de y\u00fcr\u00fctt\u00fckleri vekalet sava\u015flar\u0131yla yetinmeyen \u0130ran ve Suudi Arabistan, \u00a0zaten patlamaya haz\u0131r bekleyen Orta Do\u011fu\u2019da \u015fimdi de pervas\u0131z gerilim politikalar\u0131yla \u00a0daha b\u00fcy\u00fck bir kaosa zemin haz\u0131rl\u0131yor. Kendilerini S\u00fcnni ve \u015eii \u0130slam\u0131n \u00f6nderleri olarak g\u00f6ren bu iki \u00fclke, y\u0131llard\u0131r kendilerine \u00f6zg\u00fc \u00a0a\u015f\u0131r\u0131 din modellerinin ihrac\u0131yla u\u011fra\u015fmakta, b\u00f6lgede hakim g\u00fc\u00e7 olma hedeflerine […]<\/p>\n","protected":false},"author":1,"featured_media":0,"comment_status":"open","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":[],"categories":[1],"tags":[4],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/www.firdevstalkturkey.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/27935"}],"collection":[{"href":"https:\/\/www.firdevstalkturkey.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/www.firdevstalkturkey.com\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.firdevstalkturkey.com\/wp-json\/wp\/v2\/users\/1"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.firdevstalkturkey.com\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=27935"}],"version-history":[{"count":1,"href":"https:\/\/www.firdevstalkturkey.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/27935\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":27936,"href":"https:\/\/www.firdevstalkturkey.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/27935\/revisions\/27936"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/www.firdevstalkturkey.com\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=27935"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/www.firdevstalkturkey.com\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=27935"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/www.firdevstalkturkey.com\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=27935"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}